BAŞ AĞRISI
Baş
ağrısı tüm dünyada hemen hemen herkesin hayatları boyunca en az bir kez yaşadığı
bir şikayettir. Bazıları için ender gelişen bir belirti olurken bazıları içinse
hayatı kısıtlayan kronik bir hastalık veya hayatı tehdit eden bir hastalık
olabilmektedir. Birçok hasta altta yatan ciddi bir hastalık belirtisi
olabileceğinden korkar. Aşağıdaki yazıda baş ağrısı tipleri genel
hatlarıyla incelenecektir.
Baş Ağrısı Sendromları:
Baş ağrısıyla karekterize en sık
karşılaşılan hastalıklardan olan migren son yıllarda çok fazla ilgi
uyandırmaktadır.
1)
Migren:
a) Etiyoloji:
Migrenin nedeni
bilinmemektedir ancak, bazı tetkileyiciler sıkça gözlemlenmiştir.
- Hastaların çoğunun ailede migren
öyküsü vardır.
- Stres, değişen uyku saatleri, adet
görme, alkol kullanımı, kafein kesilmesi, çeşitli gıda maddelerinin yenilmesi,
vb. gibi durumlara dayandırılabilir.
- Görünüşte minör kafa travmalarından sonra gelişebilir; tanısı ve tedavisi
uzamış rahatsızlığı engelleyebilir.
b) Migren Sendromları:
- Aura’sız Migren
(Basit Migren): Beyinde yaygın veya tek
taraflı zonklayıcı baş rahatsızlığı ile karakterize, aralıklı bir
sendromdur. Bulantı, kusma, fotofobi (ışıktan rahatsız olma), sonofobi
(gürültüden rahatsız olma) ve/veya iştahsızlık, baş ağrısına eşlik edebilir.
- Aura’lı Migren (Klasik Migren):
Sıklıkla görme yarı alanı içinde geometrik biçimde olan renklerin, canlı görsel
ışık dizileri şeklinde aura
ile ortaya çıkmasıdır. Zonklayıcı baş
ağrısı genellikle görsel bulguların karşı tarafındadır ve hastada
bulantı, kusma, fotofobi, sonofobi ve iştahsızlık olabilir.
Aura lı migren görme alanı bozuklukları
ve hemisensoriyel kayıp gibi geçici nörolojik bozukluklarla birlikte olur.
c) Tedavi:
Mümkün ise öncelikle uyarıcı etkenler kaldırılmalıdır.
- Migren Ağrısını
Erken Durduran Tedavi:
Oral, dil altı ve fitil
şekilleri bulunan ergotamin ve
dihidroergotamin (dhe)
kullanımı.
Gebe
kalmak isteyen kadınlar, kontolsüz hipertansiyonu
bulunanlar, sepsisteki, böbrek-karaciğer yetersizliği bulunanlar ve koroner,
serebral veya periferikdamar hastalıkları bulunanlarda bu yöntemden kaçınmak
gerekir.
Zaman zaman aspirin veya
nonsteroid anti-inflamatuvar ilaçlar (NSAID ler) migreni
durdurabilir. Semptomatik rahatlama için
analjezikler de kullanılablir.
Bir
serotinin agonisti olan sumatriptan,
migren tedavisinde etkili bir ajandır.
-
Profilaktik Tedavi:
İlaç kullanımı ve baş ağrısını uyarıcı durumlara karşı hastanın davranışlarında
değişiklikler yapma şeklinde belirtilebilir.
Medikal tedavide, beta-blokerler, trisiklik antidepresanlar, kalsiyum kanal
blokerleri, NSAID ler veya valproik asit, migreni önlemede
kullanılabilmektedir. Hastada belli bir ilacın etkisini (baş ağrısını önleyici
etkiden başka bir etki) kısmen ihtiyaca göre kullanmak, kısmen de engellemek
için ilaç tedavisi seçiminde yol gösterilir. Başlangıçta düşük doz verilmeli ve
dozaj yükseltildikçe tedavi edici faydaları ve istenmeyen yan etkileri
düzenlenmelidir. Doz yararlı bir yanıt alınıncaya veya istenmeyen yan etkiler
gelişinceye kadar artırılabilir. Bir ilacın etkisiz olduğunu düşünmeden önce,
maksimal bir dozun birkaç hafta kullanılması gereklidir.
Biofeedback tedavisi, hastaların stresle daha fazla ilişkili olan migren
ataklarını azaltabilir.

2) Bir Kas Gerilmesi veya
Gerilim Baş Ağrısı:
Başın çevresinde bant şeklinde rahatsızlık ile karekterizedir. Bu tip baş
ağrıları genellikle gündüzleri meydana gelir ve duygusal stres ile bağlantılı
olabilir. Posterior servikal ve oksipikal kaslar genellikle hassastır ve spazm
halinde olabilir. Bu tip baş ağrısı ile basit migren arasında ayrım yapmak zor
olabilir.
Tedavide NSAID ler, kas gevşeticiler, ılık ıslak ısı ve bazen antidepresif
ilaçlar ve psikoterapi uygulanması gereklidir.
3) Kronik Günlük Baş Ağrısı:
Migrenli veya gerilim baş ağrıları olan hastalarda, spontan olarak veya
analjezikler ya da ergotaminlerin aşırı kullanılması sonucu olarak kronik günlük
baş ağrıları gelişebilir. Tedavi, aşırı ilaç kullanımının kesilmesinden
ibarettir. Profilaktik migren ilaçları da baş ağrısının tekrarını önlemede
yardımcı olabilir.
4) Küme (Cluster) Baş Ağrısı:
Küme baş ağrıları, şiddetli periorbital baş ağrılarıdır. Otuz ila doksan dakika
sürer ve birkaç hafta veya ay boyunca günde bir defa ya da birkaç defa meydana
gelir. Tek taraflı ağrı ile birlikte ağrı ile aynı tarafta göz yaşı akması,
konjoktival hipermi, nazal konjesyon ve Horner sendromu olur. Tipik hasta, orta
yaşlı bir erkektir. Bu tip baş ağrısı olan hastalar genellikle sessiz ve
karanlık yerler arayan migrenlilerin tersine genellikle yürüyerek dolaşırlar.
Tedavi olarak, ağrıyı başlangıçta durduran
ve semptomatik olan tedavi
%100 oksijen,
ergotamineler,
analjezikler veya
sumatriptan içerir.
Profilaktik tedavi, lityum,
kalsiyum kanal blokerleri veya kortikosterioidleri içine alır.
5. Temporal (Dev Hücreli) Arterit:
Bir
şakakta odaklanmış veya oksipal alanda yerleşmiş baş ağrısından şikeyet eden 50
yaş üzeri hastalarda dev hücreli arterit araştırılmalıdır. Buna bağlı
semptomlar, görme bozuklukları, çene kaludikasyon, ateş, atraji myalji ve kilo
kaybıdır. Bu hastaların yaklaşık %50 sinde polimyaljia romatika da vardır.
Kortikosteroid tedavi hızlı iyileşmeyi sağlar.
6. Selim İntrakranial Hipertansiyon:
Bilinen bir nedeni yoktur fakat şişmanlık,
hamilelik,
oral kontraseptifler, sistemik SLE ve birçok başka
durumlarla birlikte bulunur. Oldukça sabit ve yaygın baş ağrısının açık bilinç,
papil ödemi ve normal nörlojik muayene ile birlikte gelişmesi bu hastalığı
düşündürür. Bulanık görme oluşabilir ve görme kaybı en ağır
komplikasyonudur. Tanı için BT veya MR taraması önerilir.
7.
Trigeminal Nevralji:
Sıklıkla idiopatik olan bir sendromdur fakat, multiplskleroz (MS), neoplazi ve
trigeminal sinire bası yapan vasküler halkalar ile birlikte olabilir. Sıklıkla
bir tetik noktası ile beraber şimşekvari-hızlı, şiddetli yüz ağrısı, trigeminal
nevraljiyi düşündürür. Yüz duyularında hiçbir kayıp yoktur.
Tedavi şekilleri, karbamazepine, baklofen ve cerrahi girişimi içerir.
8) İndometazine Yanıt
Veren Baş Ağrıları:
İndometazin tedavisi ile iyileşebilen şiddetli, tek taraflı ağrı ile
karekterizedir. Kronik paroksismal
hemikrania, gece uykudan uyandıran, 2 dakika ile 2 saate dek süren,
otonomik özellikler ile beraber olan, ağrılı, multipl ataklar (günde 40’a kadar)
ile karekterizedir. Alkol, krizleri uyarabilir.
Epizodik paroksismal hemikrania,
gece uykudan uyandıran ve otonomik özellikler ile beraber olan, yarım saat kadar
süren, multipl ataklar (günde 6 ila 30 arası) ile karekterizedir. Aylar hatta
yıllar süren remisyonlar meydana gelebilir.
Yukarıda sayıldığı gibi baş ağrısı kendini değişik hastalıklar şeklinde
göstermektedir. Başarılı bir tedavinin ilk basamağı güvenli, güvenilir ve özgün
bir tanıdır. Bu sebeple baş ağrısı yakınmaları, nedeninin belirlenmesi
açısından daima daha ileri değerlendirme gerektirir.
Uluslararası Baş Ağrısı
Derneği’nin Baş Ağrısı Sınıflaması
Primer Baş Ağrısı
Bozuklukları:
A.
Migren
1. Aurasız Migren
2.
Auralı Migren
3.
Oftalmoplejik
4.
Retinal Migren
5.
Migrenle İlişkili Olabilecek Periyodik Çocukluk Çağı Sendromları
6.
Migren Komplikasyonlan
7.
Yukandaki Kriterleri Karşılamayan Migrenoz Bozukluk
B. Gerilim
Tipi Baş Ağrısı
1. Epizodik Gerilim Tipi Baş
Ağrısı
2. Kronik Gerilim Tipi Baş
ağrısı
3.
Yukandaki Kriterleri Karşılamayan Gerilim Tipi Baş Ağrısı
C. Küme
Baş Ağrısı ve Kronik Paroksismal Hemikranya
1.
Küme Baş Ağrısı
2. Periyodik Özellikleri
Belirsiz Küme Baş Ağrısı
3. Epizodik Küme Baş Ağrısı
4.
Kronik Küme Baş Ağrısı
5. Kronik Paroksismal Hemikranya
6. Yukandaki Kriterleri
Karsilamayan Küme Benzeri Baş Ağrısı Bozukluğu
D. Yapısal
bir Bozuklukla İlişkisi Olmayan Çeşitli Baş Ağnları
1. İdyopatik Saplanıcı Baş
Ağrısı
2. Dıştan Bası Baş Ağrısı
3. Soğukla Tetiklenen Baş Ağnsı
4. Benin Öksürük Baş Ağrısı
5. Benin Efor Baş Ağrısı
6. Cinsel Aktivite ile İlişkili
Baş Ağrısı
Sekonder Baş Ağrısı
Bozukluklan:
E. Kafa
Travmasi ile İlişkili Bas Ağrısı
1. Akut Travma Sonrasi Bas
Ağrısı
2. Kronik Travma Sonrasi Bas
Ağrısı
F. Damarsal Hastalıklarla
İlişkili Baş Ağrısı
1. Akut İskemik Serebrovaskuler
Hastalik
2. İntrakranyal Hematom
3. Subaraknoid Kanama
4. Kanamamış Damarsal Anomali
5. Arterit
6. Karotis veya Vertebral Arter
Ağrısı
7. Venöz Tromboz
8. Arteriyel Yüksek Tansiyon
9. Diğer Damarsal Hastalıklarla
İlişkili Baş Ağrısı
G. Damar-dışı
İntrakranyal Hastalıklarla İlişkili Baş Ağrısı
1. Beyin Omurilik Sivisi
Basıncının Artması
2. Beyin Omurilik
Sivisi Basıncının Azalması
3. Kafa-içi İnfeksiyon
4. Kafa-içi Sarkoidoz veya
İnfeksiyon Dışı Diger İnflamatuar Hastalıklar
5. Intratekal İnjeksiyonlara
Baglı Baş Ağrısı
6. Kafa-içi Tümörler
7. Diğer Kafa-içi Hastalıklarla
İlişkili Baş Ağrısı
H. Madde
Kullanımı veya Yoksunluğu ile İlişkili Baş Ağrısı
1. Akut Madde Kullanımı ile
İlişkili Baş Ağrısı
2. Kronik Madde Kullanımı ile
İlişkili Baş Ağrısı
3. Madde Yoksunluğu Baş Ağrısı
(Akut Kullanım)
4. Madde Yoksunluğu Baş Ağrısı
(Kronik Kullanım)
5. Maddelere Bağlı ancak
Mekanizması Belirsiz Baş Ağrısı
I. Kafa
Dışındaki İnfeksiyonlarla İlişkili Baş Ağrısı
1. Viral İnfeksiyon
2. Bakteriyel İnfeksiyon
3. Diğer İnfeksiyonlarla
İlişkili Baş Ağrısı
J. Metabolik
Bozuklukla İlişkili Baş Ağrısı
1. Hipoksi
2. Hiperkapni
3. Mikst Hipoksi ve Hiperkapni
4. Hipoglisemi
5. Diyaliz
6. Diğer Metabolik Bozukluklara
Bağlı Baş Ağrısı
K. Kranyum,
boyun, gözler, kulaklar, sinusler, dişler ve yüz ve kafa yapılarına ilişkin
diğer bozukluklardan kaynaklanan baş ve yüz ağrıları
1. Kafa kemikleri
2. Boyun
3. Gözler
4. Kulaklar
5. Burun ve Sinusler
6. Dişler, Çene ve İlişkili
Yapılar
7. Temporomandibuler Eklem
Hastalığı
L. Kranyal
Nevraljiler, Sinir Gövdesi Agrısı ve Deafferentasyon Ağrısı
1. Kranyal Sinir Kökenli Sürekli
(tik gibi olmayan) Ağrı
2. Trigeminal Nevralji
a. İdyopatik Trigeminal Nevralji
b. Semptomatik Trigeminal
Nevralji
3. Glossofaringeal Nevralji
4. Nervus İntermedius evraljisi
5. Superior Laringeal Nevralji
6. Oksipital Nevralji
7. Tic Douloureux Dışındaki
Santral Nedenli Baş ve Yüz Ağrıları
8. 11. ve 12. Guruplardaki
Kriterleri Doldurmayan Yüz Ağrısı
M. Sınıflanamayan Baş Ağrısı
|